အစာအိမ္အနာျဖစ္ျခင္းႏွင့္အစာအိမ္မွန္ေျပာင္းၾကည့္ျခင္း

Peptic Disease အစာအိမ္နာျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းခံမ်ား
ကင္ဆာမဟုတ္သည့္ သာမန္အစာအိမ္ အနာမ်ားသည္ အစာအိမ္ထဲမွ ထြက္သည့္ အက္ဆစ္ဓာတ္၊ ပက္ပ္စင္(Pepsin) ဟုေခၚေသာ အင္ဇိုင္းတစ္မ်ိဳး ႏွင့္ အစာအိမ္မ်က္ႏွာျပင္၏ သဘာ၀ ခုခံစြမ္းအားတို႔ၾကား မွ်ေျခ မညီျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုမွ်ေျခ မညီျခင္းေၾကာင့္ ေရာင္ရမ္းေနေသာ အစာအိမ္ကို အက္စ္ပရင္ႏွင့္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား (NSAID) ေသာက္ျခင္းက ပိုမိုဆိုး၀ါးေစပါသည္။

အစာအိမ္ အနာျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ားမွာ

(၁) အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သကဲ့သို႔ အက္စ္ပရင္ႏွင့္ NSAID မ်ားေသာက္ျခင္း

(၂) အစာအိမ္ထဲသို႔ Helicobacter Pyloriပိုး၀င္ျခင္း

(၃) ၾကာျမင့္စြာ အစာအိမ္ေရာင္ရမ္းျခင္း

(၄) ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္း

(၅) အသက္အရြယ္ အိုမင္းလာျခင္း

(၆) အသက္႐ွဴစက္ တပ္ဆင္ထားရျခင္း (Mechanical Ventilation)

(၇) ေသြးခဲမႈ ပံုမွန္မဟုတ္ေသာ ျပႆနာမ်ား႐ွိျခင္းတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

အစာအိမ္အနာေရာဂါ၏ လကၡဏာမ်ား

(၁) ဗိုက္ေအာင့္ျခင္း
ညဘက္တြင္ အိပ္ေနရာမွ လန္႔ႏိုးသည္အထိ ဆိုးရြားေစႏိုင္သည္။ အစာအိမ္ေဆးမ်ား (Antacid) ေသာက္ျခင္း၊ ႏို႔ေသာက္ျခင္းျဖင့္ သက္သာေစႏိုင္သည္။ အစာစားၿပီး ၂ နာရီ၊ ၃ နာရီခန္႔ အၾကာတြင္ ျဖစ္ေပၚႏိုင္သည္။ အစာမစားဘဲ ေနေသာအခါ ပိုမိုဆိုး၀ါးႏိုင္သည္။

(၂) ပ်ိဳ႕ျခင္း

(၃) အစာမေၾကသလို ခံစားရျခင္း

(၄) အန္ျခင္း (အထူးသျဖင့္ ေသြးအန္ျခင္း)

(၅) ၀မ္းသြားလွ်င္ ေသြးပါျခင္း (သို႔မဟုတ္) ကတၱရာေစးေရာင္ ၀မ္းအမည္းမ်ား သြားျခင္း

(၆) ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်လာျခင္း

(၇) ႏံုး၍ အားမ႐ွိသလို ခံစားရျခင္း

အထက္ပါ အခ်က္မ်ားအျပင္ မည္သည့္ေရာဂါ လကၡဏာမွ မျပဘဲလည္း ရွိေနႏိုင္သည္။

အစာအိမ္အနာအတြက္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမ်ား

အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္းမွန္ေျပာင္းျဖင့္ ၾကည့္႐ႈျခင္း

(Esophagogastroduodenoscopy) ႏွင့္ အစာအိမ္မွ အသားစနမူနာ (Biopsy) ယူ၍ အဏုၾကည့္မွန္ေျပာင္းျဖင့္ ၾကည့္ျခင္းတို႔က ကင္ဆာ မဟုတ္ေသာ အစာအိမ္အနာကို ေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္သည္။

အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္းၾကည့္ မွန္ေျပာင္း (Endoscopy) ဆိုသည္မွာ ရွည္လ်ား ေသးသြယ္သည့္ ပိုက္ႁပြန္အား ေသးငယ္သည့္ ဗီဒီယို ကင္မရာေလးႏွင့္ တြဲဆက္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။

ထို ကိရိယာကို လည္ေခ်ာင္းမွတစ္ဆင့္ ထည့္သြင္းကာ အစာေရမ်ိဳႁပြန္၊ အစာအိမ္ႏွင့္ အူသိမ္ဦးပိုင္းတို႔ကို ၾကည့္႐ႈရန္အတြက္ အသံုးျပဳသည္။

စမ္းသပ္မႈမျပဳလုပ္မီ ဘယ္လို ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္ထားရမလဲ။

စမ္းသပ္မႈမျပဳလုပ္မီ (၆) နာရီမွ (၁၂) နာရီအတြင္းတြင္ အစာမစား၊ ေရမေသာက္ဘဲေနရန္ လိုအပ္သည့္အတြက္ မနက္ေစာေစာတြင္ စမ္းသပ္မႈ ျပဳလုပ္မည္ဆိုပါက တစ္ညလံုး အစာမစား၊ ေရမေသာက္ဘဲ ေနရေပမည္။

စမ္းသပ္ျခင္းေၾကာင့္ ရရွိႏိုင္သည့္ အက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားႏွင့္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ားကို လူနာ နားလည္ေအာင္ ရွင္းျပ၍ လူနာမွ တိက်ေသခ်ာစြာ သိရွိ သေဘာေပါက္ေၾကာင္းႏွင့္ စမ္းသပ္မႈ ျပဳလုပ္ရန္အတြက္ သေဘာတူေၾကာင္း လက္မွတ္ (Informed Consent) ကို ထိုးထားရမည္။

Asprin ႏွင့္ အျခားေသာ ေသြးႀကဲေဆးမ်ား ေသာက္သံုးေနရသူျဖစ္ပါက စမ္းသပ္မႈ မျပဳလုပ္မီရက္မ်ားတြင္ ရပ္ဆိုင္းထားရန္ လိုအပ္ႏိုင္သည္။

ဤစမ္းသပ္မႈကို ဘယ္လို ျပဳလုပ္ရပါသလဲ။

နာက်င္မႈ မခံစားရေစရန္ႏွင့္ မည္ကဲ့သို႔ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္ ဆိုသည္ကို မမွတ္မိေစရန္အတြက္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးႏွင့္ အိပ္ေဆးတို႔ကို ႀကိဳတင္ေပးေလ့ ရွိၾကသည္။

ကိရိယာကို လည္ေခ်ာင္းတြင္း ထည့္သြင္းစဥ္တြင္ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း (သို႔မဟုတ္) ေအာ့အန္ျခင္း မရွိေစရန္အတြက္ ထံုေဆးကို လည္ေခ်ာင္းအတြင္းသို႔ ျဖန္းထားႏိုင္သည္။

သြားမ်ားႏွင့္ ကိရိယာအား မကိုက္မိေစရန္ ကိရိယာကာကြယ္ပစၥည္း (Mouth Guard) ကို ခံတြင္းအတြင္းသို႔ ဦးစြာ ထည့္သြင္းထားရသည္။ သြားတုတပ္ဆင္ထားသူျဖစ္ပါက ခၽြတ္ထားရမည္ ျဖစ္သည္။ စမ္းသပ္မႈျပဳ ေနစဥ္အတြင္း လိုအပ္ပါက ေဆးသြင္းႏိုင္ရန္အတြက္ ႀကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ထားရမည္။

ထို႔ေနာက္ လူနာသည္ လက္၀ဲဘက္သို႔ေစာင္း၍ လွဲအိပ္ေနရမည္။ ေပးထားေသာ အိပ္ေဆး အစြမ္းျပေသာအခါတြင္ မွန္ေျပာင္းကို အစာမ်ိဳႁပြန္မွတစ္ဆင့္ အစာအိမ္ႏွင့္ အူသိမ္ဦးပိုင္း အတြင္းသို႔ ထည့္သြင္းလိုက္သည္။

ပိုမိုျပတ္သားစြာ ျမင္ႏိုင္ရန္အတြက္ ေလကိုပါ မွန္ေျပာင္းမွတစ္ဆင့္ ထည့္သြင္းသည္။ စမ္းသပ္ခ်ိန္မွာ (၅) မိနစ္မွ (၂၀) မိနစ္ခန္႔ ၾကာႏိုင္ေပသည္။

ဤနည္းအားျဖင့္ အစာမိ်ဳႁပြန္၊ အစာအိမ္ႏွင့္ အူသိမ္ဦးပိုင္းတို႔၏ အနားသတ္မ်က္ႏွာျပင္ကို စစ္ေဆးႏိုင္သလို လိုအပ္ပါက မွန္ေျပာင္းမွ တစ္ဆင့္ ဘိုင္အိုစီ (Biopsies) လည္းယူႏိုင္သည္။

Biopsies ဆိုသည္မွာ အသားစနမူနာယူ၍ အဏုၾကည့္ မွန္ေျပာင္းေအာက္တြင္ စစ္ေဆး စမ္းသပ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ အစာမ်ိဳႁပြန္တြင္ က်ဥ္းေနေသာ အပိုင္းရွိပါက က်ယ္ေအာင္ျပန္ခ်ဲ႕ျခင္း (သို႔မဟုတ္) ဆြဲဆန္႔ျခင္း စသည့္ကုသမႈ မ်ားလည္း ျပဳလုပ္ႏိုင္သည္။

စမ္းသပ္မႈျပဳေနစဥ္ ဘယ္လိုခံစားရႏိုင္သလဲ။

ထံုေဆး ျဖန္းထားျခင္းေၾကာင့္ မ်ိဳခ်ရ ခက္ခဲႏိုင္ေသာ္လည္း ဤခက္ခဲမႈမွာ စမ္းသပ္မႈျပဳလုပ္ၿပီး အခ်ိန္အနည္းငယ္ အတြင္းတြင္ ကြယ္ေပ်ာက္သြားေပ လိမ့္မည္။

ကိရိယာက လည္ေခ်ာင္း၏ေနာက္ပိုင္းကို ထိမိေသာအခါ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္သည္။ ၀မ္းဗိုက္အတြင္းတြင္ မွန္ေျပာင္းေ႐ြ႕လ်ားေနသည္ကို ခံစားသိရွိႏိုင္သလို ေလပြေန သကဲ့သို႔လည္း ျဖစ္ေနႏိုင္သည္။

Biopsies ယူျခင္းကိုမူ မသိရွိႏိုင္ေပ။ အိပ္ေဆး ထိုးထားမည္ဆိုပါက မည့္သည့္ ခံစားခ်က္ကိုမွ် မသိရွိႏိုင္သလို စမ္းသပ္မႈျပဳခဲ့သည္ကိုပင္ သိရွိလိုက္္မည္ မဟုတ္ေပ။ ႏိုးလာေသာအခါတြင္မူ ထည့္သြင္းထားေသာ ေလမ်ားေၾကာင့္ ဗိုက္ပြသလို ခံစားေနရမည္ျဖစ္ေသာ္လည္း မၾကာမီပင္ သက္သာ ေပ်ာက္ကြယ္သြားလိမ့္မည္။

စမ္းသပ္မႈ ၿပီးဆံုးသည့္အခါ၌ Gag Reflex ျပန္ရမွသာ အစားအစာႏွင့္ ေရမ်ားကို စတင္ စားသံုးသင့္ေပသည္။

သို႔မွသာ အစာေရစာမ်ား သီးျခင္းကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ေပမည္။ Gag Reflex ဆိုသည္မွာ လည္ေခ်ာင္း၏ အေနာက္ဘက္ တစ္ဖက္တစ္ခ်က္စီအား ညင္သာစြာ ထိေတြ႕ပါက ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။

ဤစမ္းသပ္မႈကို ဘာေၾကာင့္ျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္တာလဲ။

Endoscopy ကို အသံုးျပဳ၍ ေရာဂါရွာေဖြမႈမွာ ကုန္က်စရိတ္ ႀကီးမားသကဲ့သို႔ အတြင္းက်က် ျပဳလုပ္ရေသာ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈလည္း ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အစာမေၾကျဖစ္ေသာ၊ ဗိုက္ေအာင့္ေသာ လူနာတိုင္းကို Endoscopy ၾကည့္ရန္ မလိုအပ္ေပ။

အစာအိမ္ အနာ၊ အစာအိမ္ကင္ဆာ (သို႔မဟုတ္) ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အလားအလာရွိၿပီး အစာမေၾကျဖစ္ျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္းေ၀ဒနာလည္း ခံစားရေသာ လူနာမ်ားအတြက္သာ သင့္ေလ်ာ္သည္။

ေအာက္တြင္ေဖာ္ျပထားသည့္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား ျဖစ္ပြားပါကဆရာ၀န္မွ Endoscopy ႐ိုက္ရန္ ၫႊန္ၾကားႏိုင္ေပသည္။

• ဗိုက္နာျခင္း

• ၀မ္းမည္းမည္း (ကတၱရာေစးေရာင္သြားျခင္း)

• နာတာရွည္အသည္းေရာဂါ (သို႔မဟုတ္) အသည္းေျခာက္ေရာဂါရွိျခင္း

• အစားနည္းလာျခင္း (သို႔မဟုတ္) အနည္းငယ္ စားလိုက္သည္ႏွင့္ ဗိုက္ျပည့္သြားသလို ခံစားရျခင္း

• ရင္ပူျခင္း

• အစာမ်ိဳႁပြန္တြင္ အက်ိတ္ျဖစ္ျခင္း (သို႔မဟုတ္) အစာမ်ိဳႁပြန္ က်ဥ္းေနျခင္း

• အစာ၊ ေရမ်ိဳရခက္ခဲျခင္း (သို႔မဟုတ္) မ်ိဳခ်လွ်င္ နာက်င္ျခင္း

• ေရာဂါဇာစ္ျမစ္ ရွာမရဘဲ ေသြးအားနည္းေနျခင္း

• ေရာဂါဇာစ္ျမစ္ ရွာမရဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်လာျခင္း

• ေသြးအန္ျခင္း

• ၾကာျမင့္စြာအန္ေနျခင္း

• အသက္ (၅၅) ႏွစ္ေက်ာ္မွ အစာမေၾက၍ ဗိုက္နာမႈေ၀ဒနာ မၾကာခဏျဖစ္ျခင္း

ထို႔အျပင္ အထက္တြင္ေဖာ္ျပခဲ့သလို Biopsy ယူလိုေသာအခါတြင္လည္း Endoscopy ကိုအသံုးျပဳႏိုင္သည္။

ဘာေရာဂါမွမရွိဘူးဆိုရင္ Endoscopy မွာ ဘယ္လိုေတြ႕ရမွာလဲ။

အစာေရမ်ိဳႁပြန္၊ အစာအိမ္ႏွင့္ အူသိမ္ဦးပိုင္းတို႔မွာ ေခ်ာေမြ႕၍ ပံုမွန္အေရာင္ (ပန္းေရာင္) ရွိရမည္။ ေသြးထြက္ျခင္း၊ အက်ိတ္ျဖစ္ျခင္း၊ အနာျဖစ္ျခင္းႏွင့္ ေရာင္ရမ္းျခင္းမ်ား မရွိသင့္ေပ။

Endoscopy မွာ ပံုမွန္အေရာင္ မဟုတ္ဘူးဆိုရင္ ဘာေရာဂါေတြ ျဖစ္ႏိုင္သလဲ။

ေသြးထြက္ျခင္း၊ အက်ိတ္ျဖစ္ျခင္း၊ အနာျဖစ္ျခင္းႏွင့္ ေရာင္ရမ္းျခင္းမ်ား ရွိပါက ေအာက္ပါေရာဂါမ်ား ျဖစ္ႏိုင္ေျခ႐ွိေပသည္။

(၁) ဂ်ံဳ၊ လူး၊ ဆတ္၊ ဘာလီတို႔ထဲတြင္ ပါ၀င္သည့္ ဂလိုင္ယာဒင္ (Gliadin) ပ႐ိုတင္းႏွင့္ ဓာတ္မတည့္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေသာ ဆီးလီးယား(တ္) ေရာဂါ (Coeliac Disease)

(၂) စားခ်ဥ့္ျပန္ေရာဂါ

(၃) အသည္းေရာဂါေၾကာင့္ အစာေရမ်ိဳႁပြန္ရွိ ေသြးေၾကာမ်ား ေဖာင္းေနျခင္း

(၄) Mallory- Weiss syndrome ေၾကာင့္ အစာေရမ်ိဳႁပြန္ အက္ကြဲေနျခင္း

(၅) အစာေရမ်ိဳႁပြန္ က်ဥ္းေနျခင္း

(၆) အစာေရမ်ိဳႁပြန္ ေရာင္ရမ္းေနျခင္း

(၇) အစာအိမ္ႏွင့္ အူသိမ္ဦးပိုင္း ေရာင္ရမ္းေနျခင္း

(၈) အစာေရမ်ိဳႁပြန္၊ အစာအိမ္ႏွင့္ အူသိမ္ဦးပိုုင္းတို႔တြင္ အက်ိတ္ (သို႔မဟုတ္) ကင္ဆာျဖစ္ျခင္း

(၉) အစာအိမ္ (သိို႔မဟုတ္) အူသိမ္ဦးပိုင္းတြင္ အနာျဖစ္ျခင္း

အစာအိမ္ႏွင့္အူလမ္းေၾကာင္း အထက္ပိုင္းစစ္ေဆးမႈ (Upper GI Series)

အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း အထက္ပိုင္း စစ္ေဆးမႈအတြက္ ေဘရီယမ္ (Barium) ပါ၀င္ေသာ အရည္ကိုေသာက္၍ ဓာတ္မွန္႐ိုက္ၾကည့္ ရသည္။ ထိုအခါ အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း ေရာင္ရမ္းျခင္း၊ အနာ႐ွိျခင္း (သို႔မဟုတ္) ယခင္ျဖစ္ပြားဖူးေသာ အနာေၾကာင့္ အမာရြတ္ျဖစ္ျခင္း (Scarring) တုိ႔ကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္သည္။

၄င္းႏွင့္စာလွ်င္ အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း မွန္ေျပာင္းျဖင့္ ၾကည့္႐ႈျခင္းက ကုန္က်စရိတ္ ပိုမ်ား၍ ပိုၿပီး invasive ျဖစ္ေသာ္လည္း ပိုမိုတိက်သည္။

အစာအိမ္အနာအတြက္ ကုသနည္း

အေရွ႕တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သလို Helicobacter Pyloria ပိုးေၾကာင့္ အစာအိမ္အနာ ျဖစ္ပြားရသည္ဆိုပါက ကုသျခင္း၏ အဓိကပစ္မွတ္မွာ ထိုပိုးကို ဖယ္႐ွားပစ္ရန္ ျဖစ္သည္။

ထိေရာက္ေသာ ကုထံုးလည္း အမ်ားအျပား႐ွိသည္။ အစာအိမ္မွ အက္ဆစ္ထြက္ျခင္းကို ဟန္႔တားႏိုင္ရန္အတြက္ Famotidine (သို႔) Nimotidine ကဲ့သို႔ေသာH2 Receptor Antagonist မ်ား (သို႔) Omeprazole (သို႔) Esomeprazole (သို႔) Pentoprazole (Pentocid) ကဲ့သို႔ေသာ Proton Pump Inhibitors မ်ားႏွင့္အတူ ပဋိဇီ၀ေဆး ႏွစ္မ်ိဳးကိုတြဲ၍ အသံုးျပဳရေပမည္။

ေဆးပတ္လည္ေသာအခါ Helicobacter Pylori ပိုးေပ်ာက္ကင္းသြားျခင္း ရွိ/မရွိ ျပန္လည္စစ္ေဆးရမည္။
Helicobacter Pylori ပိုးေၾကာင့္ မဟုတ္ေသာ အစာအိမ္အနာမ်ား အတြက္မူ အစာအိမ္အနာက်က္ေဆးမ်ား ျဖစ္သည့္ Antacid၊ H2Receptot Antagonist ႏွင့္ Proton Pump Inhibitors မ်ားျဖင့္ ကုသရသည္။

ေရရွည္ကုသမႈ ခံယူရန္ လိုအပ္ႏိုင္သည္။ အစာအိမ္အနာမွ ေသြးယိုစိမ့္ျခင္း ရွိပါက အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္း ၾကည့္မွန္ေျပာင္း (Endoscopy) ကို အသံုးျပဳ၍ Cauterized လုပ္ျခင္း (ေသြးထြက္ေသာ ေနရာကို ႐ႈိ႕ပစ္ျခင္း) ျဖင့္ ေသြးထြက္ျခင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္သည္။

ေသာက္ေဆးႏွင့္ Endoscopy ျဖင့္ ထိေရာက္မႈ မရွိပါက ခြဲစိတ္ကုသမႈျပဳရန္ လိုအပ္ႏိုင္သည္။ အစာအိမ္မွ အက္ဆစ္ထြက္ျခင္းကို ထိန္းခ်ဳပ္သည့္ ေဗးဂတ္စ္ (Vagus) အာ႐ံုေၾကာကို ျဖတ္ပစ္ျခင္း (Vagotomy) ႏွင့္ အစာအိမ္ တစ္၀က္ခန္႔ကို ဖယ္ရွားပစ္ျခင္း (Partial Gastrectomy) တို႔ျဖစ္သည္။

အစာအိမ္အနာရွိပါက အစာကိုနည္းနည္းႏွင့္ မၾကာခဏစားျခင္း၊ အခ်ိန္မွန္မွန္ စားျခင္းတို႔ ျပဳလုပ္ရမည့္အျပင္ ေဆးလိပ္၊ ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္၊ ကဖင္းဓာတ္ပါသည့္ အခ်ိဳရည္မ်ား၊ အရက္၊ အက္စ္ပရင္ႏွင့္ အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆးမ်ား (NSAID) ကို ေရွာင္ၾကဥ္ရေပမည္။

Credit : Dr.Thant Zaw