ခ်ာခ်ာလည္မူးေဝျခင္း

မူးေဝျခင္း ဆိုသည္မွာ သင္ကိုယ္တိုင္ (သို ့) သင့္ပတ္ဝန္းက်င္ တစ္ခုလံုးခ်ာခ်ာလည္ေန သကဲ့သို ့ခံစားရျခင္း ျဖစ္သည္။ မူးေဝျခင္းသည္ ရုတ္တရက္ (သို ့) စကၠန္ ့
အနည္းငယ္ (သို ့) ထုိထက္ပိုၾကာ၍လည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။ အကယ္၍ Vertigo ေရာဂါသည္ ဆုိးရြားပါက ရက္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာေအာင္ ၾကာတတ္ၿပီး ေန ့စဥ္လူေနမႈဘဝကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သည္။

အမ်ိဳးအစားမ်ား

Vertigo ၂ မ်ိဳးရွိသည္ - Peripheral vertigo ႏွင့္ Central vertigo ျဖစ္သည္။

လကၡဏာမ်ား

Vertigo ၏ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ
- ေခါင္းမူးျခင္း
- ဘက္ညီေအာင္ မထိန္းႏိုင္ျခင္း( မတ္တပ္/ လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္ျခင္း)
- နားအူျခင္း ႏွင္ ့
- ေနထိုင္မေကာင္းျဖစ္ျခင္း တို ့ျဖစ္သည္။

ျဖစ္ပြားရေသာ အေၾကာင္းရင္း

* Peripheral Vertigo ဆိုလွ်င္
- Benign paroxysmal positional vertigo (BPPV)- အျဖစ္မ်ားဆံုး ျဖစ္သည္။ မတ္တပ္ရပ္စဥ္၊ ေခါင္းငံု ့စဥ္၊ လမ္းျဖတ္ကူးစဥ္ႏွင့္ လွဲအိပ္စဥ္တို ့တြင္ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
 ေခါင္းကို ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ရျခင္း၊ နားအတြင္းဖက္ ပိုးဝင္၍ အေျမႇးပါး ေရာင္ရမ္းျခင္း ၊နားအတြင္း အေျမႇးပါး) ႏွင့္ ဦးေႏွာက္ကို ဆက္ေသာ အာရံုေၾကာ ေရာင္ရမ္းျခင္း တို ့ျဖစ္သည္။

* Central vertigo ကိုမူ ေခါင္းတစ္ျခမ္းကိုက္ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ႏွင့္ အာရံုေၾကာ ေက်ာရိုးမကိုထိေသာ
- Multiple sclerosis
- Acoustic neuroma
- Brain tumour ႏွင့္
- ေလျဖတ္ျခင္းတို ့က ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။

ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ား

Vertigo ၏ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာမ်ား အေနျဖင့္
- ေဒါသထြက္လြယ္လာျခင္း
- မိမိကိုယ္ကုိ တန္ဖိုးထားမႈ နည္းလာျခင္း
- စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားလာရျခင္းႏွင့္
- မူးေဝ၍ အျမင့္မွ ျပဳတ္က်တတ္ျခင္းေၾကာင့္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရျခင္းမ်ား ျဖစ္ေစတတ္သည္။

ဆရာဝန္ႏွင့္ သြားေရာက္ျပသသင့္ေသာ အခ်က္မ်ား

မူးေဝျခင္း လကၡဏာမ်ား သက္သာျခင္း မရွိျခင္းႏွင့္ ထပ္ခါထပ္ခါ ျပန္ျဖစ္ေနပါက ဆရာဝန္ႏွင့္ သြားေရာက္ျပသ သင့္သည္။ ဆရာဝန္က ေရာဂါလကၡဏာ အေျခအေနမ်ားအေၾကာင္း၊ ေန ့စဥ္လုပ္ငန္းေဆာင္တာကို ထိခုိက္မႈရွိမရွိ၊ သက္သာေစ/ ပိုဆိုးေစနိုင္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေမးျမန္းပါလိမ့္မည္။

စစ္ေဆးမႈမ်ား

က်န္းမာေရး စမ္းသပ္မႈမ်ား အေနျဖင့္ နားအတြင္းသို ့စစ္ေဆးျခင္း၊ မ်က္လံုးစမ္းသပ္ျခင္း၊ ထိုင္ရာမွ အလ်င္အျမန္ လွဲအိပ္ခုိင္းျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္သည္။ ထို ့ျပင္ Audiometry test ႏွင့္ Tuning fork test ျဖင့္ အၾကားအာရံု ေကာင္း ၊မေကာင္း စမ္းသပ္ျခင္း၊ Videonystagmography ျဖင့္ မ်က္လံုးတြင္ Nystagmus ရွိမရွိ
စမ္းသပ္ျခင္း၊ Caloric testing နားထဲသို ့ေရေအးကို စကၠန္ ့၃၀ ၾကာေအာင္ ေလာင္းထည့္ထားျပီး အပူခ်ိန္ ေျပာင္းလဲမႈ ရွိ မရွိၾကည့္ျခင္း၊ Posturography ႏွင့္ တစ္ခ်ိဳ ့တြင္ CT scan၊ MRI scan ရိုက္ျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္ႏိုင္သည္။

ကုသျခင္း

Vertigo ျဖစ္ေနပါက တိတ္ဆိတ္ေမွာင္မဲေသာ အခန္းထဲတြင္ လွဲေလ်ာင္းေနပါက ပ်ိဳ ့အန္ျခင္းႏွင့္ မူးေဝျခင္းမ်ား သက္သာေစႏိုင္သည္။ ေရာဂါလကၡဏာ ပိုဆိုးရြားေစႏဳိုင္သည့္ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားေသာ အေျခအေနမ်ားကို ေရွာင္ၾကဥ္ရန္ လိုအပ္သည္။

Labyrinthitis ေၾကာင့္ျဖစ္ပါက မ်ားေသာအားျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ ေရာဂါပိုးေၾကာင့္
ျဖစ္တတ္သည့္အတြက္ ေဆးေသာက္စရာ မလုိပဲ ျပန္ေကာင္းေလ့ရွိသည္။ သို ့ေသာ္ အနည္းငယ္မွာ ဘက္တီးရီးယားေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ျပီး ပဋိဇီဝေဆးမ်ား ေသာက္ရန္ လိုအပ္သည္။

ထို ့ျပင္ Vestibular rehabilitation/ Vestibular rehabilitation training (VRT) နည္းျဖင့္လည္း ကုသႏိုင္သည္။
Vestibular neuronitis ဆိုပါက ေဆးကုုသမႈ ခံယူစရာ မလိုပဲ ျပန္ေကာင္းတတ္ေသာ္လည္း အရက္ေသာက္ျခင္း၊ အပင္ပန္းခံျခင္းႏွင့္ တျခား ဖ်ားနာျခင္းမ်ား ရွိပါက ေရာဂါ မသက္သာႏိုင္ပါ။

BPPV ဆိုလွ်င္လည္း သူ ့အလုိလို ျပန္ေကာင္းတတ္သည္။ သို ့ေသာ္ လကၡဏာမ်ား သက္သာခ်ိန္ထိ အိပ္ရာမွ ညင္သာစြာ ထျခင္းႏွင့္ ပန္းခ်ီဆြဲျခင္း၊ ေဆးေရာင္သုတ္ျခင္း၊ အျမင့္ေပၚတြင္ ပစၥည္းရွာျခင္း စသည့္ ေခါင္းကုိ အေပၚေမာ့ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ရမည္။

Epley manoeuvre ႏွင့္ Brandt-Daroff exercises မ်ားျဖင့္လည္း Vertigo သက္သာေအာင္ ျပဳလုပ္ႏိုင္သည္။ Meniere’s disease ဆိုလွ်င္ ဆားေလွ်ာ့စားျခင္း၊ နားအူျခင္းကို Sound therapy ႏွင့္ ကုသျခင္း၊ အၾကားအာရံု ဆံုးရွံဴးျခင္းအတြက္ နားၾကားကိရိယာမ်ား တပ္ဆင္ျခင္းႏွင့္ စိတ္ဖိစီးမႈ၊ စိတ္က်ေရာဂါမ်ားကို ကုသျခင္းျဖင့္ ကုသႏိုင္သည္။

သို ့ေသာ္ Central vertigo ႏွင့္ ျဖစ္ပြားေစေသာ အေၾကာင္းရင္း ရွာမေတြ ့ပါက CT ရုိက္ျခင္း၊ ဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာ အထူးကု၊ နားႏွာေခါင္းလည္ေခ်ာင္း အထူးကုႏွင့္ ဆက္လက္၍ ျပသရမည္။

ကာကြယ္ျခင္း

Vertigo မျဖစ္ေစရန္ ကာကြယ္ရန္ နည္းလမ္းမရွိပါ။သို ့ေသာ္ Vertigo ေရာဂါ ရွိေနလွ်င္မူ ေလွကားတက္ျခင္းႏွင့္ စက္ျပင္လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကိုင္ပါက အလုပ္အကိုင္
ေျပာင္းျခင္း၊အျမင့္မွ ျပဳတ္က်ျခင္းမွ ကာကြယ္ရန္ လိုအပ္သည္။

Credit : Healthcare.com.mm

ေအာင္ျမင့္ျမတ္(Myanmar Youths)