အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ

အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ
=================

       အဆုတ္ကင္ဆာသည္ ကမၻာေပၚတြင္ အျဖစ္အမ်ားဆံုး ကင္ဆာျဖစ္ၿပီး ေသဆံုး
မႈႏႈန္းလည္း အျမင့္ဆံုးျဖစ္သည္။ အမ်ိဳးသားမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားဆံုး ကင္ဆာျဖစ္သည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ကမၻာတစ္၀န္းလံုး၌ အဆုတ္ကင္ဆာလူနာသစ္ ၁.၆ သန္းေက်ာ္ (အမ်ိဳးသား ၁ သန္းေက်ာ္ ပါ၀င္) ေတြ႔ရွိခ့ဲရသည္။ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈ စုစုေပါင္း၏ ၁၂.၇ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္သည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ကမၻာတစ္၀န္း အဆုတ္ကင္ဆာျဖင့္ ေသဆံုး
ရသူေပါင္း ၁.၃၇ သန္းအထိ ရွိသည္။ အဆုတ္ကင္ဆာသည္ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံတြင္ ဒုတိယ
အမ်ားဆံုးျဖစ္ပြားသည့္ ကင္ဆာျဖစ္သည္။ ကင္ဆာလူနာ ႏွစ္ဦးတြင္ တစ္ဦးသည္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္သည္ဟု ေလ့လာခ်က္မ်ားအရ သိရွိရသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္
စုတြင္ ႏွစ္စဥ္ အဆုတ္ကင္ဆာ လူနာသစ္ ၁၇၅,၀၀၀ ခန္႔ ေတြ႔ရွိရသည္။ မိမိအထက္
အရာရွိ တစ္ဦးမွာ လြန္ခ့ဲသည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ ခန္႔က အဆုတ္ကင္ဆာျဖင့္ ကြယ္လြန္
ခ့ဲသည္။ အသက္ ၅၀ အရြယ္တြင္ ျဖစ္ပြားခ့ဲျခင္းျဖစ္ၿပီး ဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ ကုသမႈ
ခံယူခ့ဲသည္။ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္တစ္ဦးမွာလည္း ဦးေႏွာက္သို႔ ပ်ံ႔ႏွံ႔ခ့ဲသည့္ အဆုတ္
ကင္ဆာျဖင့္ နယ္မွလာေရာက္ကုသခ့ဲ ေသာ္လည္း အခ်ိန္ေႏွာင္းသျဖင့္ ကြယ္လြန္ခ့ဲ
ရွာသည္။ အဆုတ္ကင္ဆာလူနာမ်ား၏ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ မ်ားျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရရွိရသည္။

ျဖစ္ပြားရျခင္းအေၾကာင္းရင္း
------------------------------

        လြန္ခ့ဲသည့္ ၁၀ စုႏွစ္မ်ားစြာကကတည္းကပင္ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းႏွင့္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ တိုက္ရိုက္ပတ္သက္ေနေၾကာင္း သိရွိခ့ဲၿပီးျဖစ္သည္။ အဆုတ္
ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ ၈၇ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ေဆးလိပ္ေသာက္မႈႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသည္။
အဆုတ္ေလျပြန္မ်ား၏ အတြင္းေျမွးရွိ စီလီယာ (cilia) ေခၚ အေမြးအမွင္ေလးမ်ားသည္ ခၽြဲသလိပ္မ်ားကို အထက္သို႔ ျပန္႔ပို႔ေပးၿပီး စြန္႔ပစ္ႏိုင္ရန္ ကူညီသည္။ ေဆးလိပ္ၾကာရွည္
ေသာက္သူတို႔တြင္ ေလျပြန္ရွိ cilia မ်ားမွာ ပ်က္စီးသျဖင့္ ခၽြဲသလိပ္စင္ရန္ မျပဳလုပ္ႏိုင္
ေတာ့ေခ်။ ထိုအခါ အဆုတ္ရွိ ေလအိတ္ေလးမ်ား (alveoli) ထဲသို႔ ေရာက္သြားသည့္
ေလမွာ မသန္႔စင္ဘဲ ဖုန္မႈန္႔မ်ား၊ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ ပစၥည္းမ်ား၊ ပါ၀င္လာသည္။ ယင္းတို႔သည္ အဆုတ္တြင္ ေရာက္ရွိအနည္ထိုင္ၿပီး ကင္ဆာျဖစ္ေစသည္။ ေဆးလိပ္လံုး၀
မေသာက္သူနွင့္ယွဥ္လွ်င္ ေဆးလိပ္ေသာက္သူတြင္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ရန္ အလား
အလာပိုမ်ားသည္။ ေဆးလိပ္ေသာက္သူအမ်ားစုတြင္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္သည္။
ေဆးလိပ္လံုး၀မေသာက္ေသာ္လည္း အဆုတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ေဆးလိပ္
မေသာက္ေသာ္လည္း အျခားသူေသာက္သည့္ ေဆးလိပ္မီးခိုးေငြ႔ကို ရွဴရိႈက္ရသူမ်ား (passive smokers) မွာလည္း အလားတူ အႏၱရာယ္ရွိသည္။ တစ္ေန႔လွ်င္ ေဆးလိပ္ ၂၀ ႏွင့္အထက္ ၁၀ ႏွစ္ၾကာေသာက္သူသည္ ေဆးလိပ္လံုး၀မေသာက္သူထက္ ကင္ဆာျဖစ္ရန္ အလားအလာ အဆ ၁၅၀ခန္႔ပိုမ်ားသည္။ ေက်ာက္ဂြမ္းမႈန္႔၊ေက်ာက္မီး
ေသြးမႈန္႔၊ စီလီကြန္ပါသည့္ သဲမႈန္႔တို႔ကို ၾကာရွည္ရွဴရိႈက္လွ်င္ အဆုတ္ကင္ဆာ
ျဖစ္ႏိုင္သည္။

ေရာဂါလကၡဏာမ်ား
----------------------

       အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္လွ်င္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားမွာ- ၾကာရွည္ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးသည့္အခါ ေသြးပါျခင္း၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ျခင္း၊ အသက္ရွဴက်ပ္ျခင္း၊ အျခားအေၾကာင္း တစ္စံုတစ္ရာမရွိဘဲ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်ဆင္း
လာျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ၿပီး အင္အားမရွိသလို ခံစားရသည္။ မၾကာခဏ အဆုတ္ေရာင္ကာ ဖ်ားတတ္သည္။  အဆုတ္ေရာင္ကင္ဆာသည္ နာဗ္ေၾကာ
မ်ားထဲ ၀င္ေရာက္လွ်င္ လက္ေမာင္းေအာင့္ျခင္း၊ လက္တစ္ေခ်ာင္းလံုးနာျခင္း အသံနာ၍ အက္ကြဲျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။ အစာမ်ိဳဳ ျပြန္သို႔ ပ်ံ႔ႏွံ႔ပါက အစာမ်ိဳရခက္မည္ ျဖစ္သည္။အဆုတ္
တြင္ ေရာဂါပိုးမ်ား လြယ္ကူစြာ၀င္ေရာက္စြဲကပ္ႏိုင္ၿပီး အဆုတ္အေအးမိေရာဂါ (pneumonia) ႏွင့္ အဆုတ္ျပည္တည္နာမ်ား ျဖစ္တတ္သည္။ ဦးေႏွာက္သို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔လွ်င္ အျမင္၀ါးျခင္း၊ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ တက္ျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ အဆုတ္
ကင္ဆာ လူနာ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔တြင္ ေရာဂါလကၡဏာ မျပေခ်။ CT Scan ရိုက္မွသာ
ေတြ႔ရေလ့ရွိသည္။ ေလ့လာမႈမ်ားအရ အစီခံမပါသည့္ စီးကရက္ႏွင့္ယွဥ္လွ်င္
ေဆးေပါ့လိပ္က အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားႏႈန္း ပိုနည္းသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ စီးကရက္၊
ေဆးျပင္းလိပ္၊ ေဆးတံတို႕တြင္ ေဆးရြက္ႀကီး မီးရိႈ႕ၿပီး ထြက္လာသည့္အေငြ႔ကို အဆုတ္ထဲသို႔ ေရာက္ရန္ ရွဴရိႈက္သည့္အျပဳအမူက အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ေစသည္။
ေလ့လာမႈမ်ားအရ အဆုတ္ကင္ဆာလူနာ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ ေဆးလိပ္ေသာက္သူ
မ်ား ျဖစ္ၾကသည္ကိုေတြ႔ရသည္။ ေဆးလိပ္မေသာက္ဘဲ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္သူ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔သာ ရွိသည္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းေၾကာင့္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ရသည့္
အျပင္ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ ဓာတုပစၥည္းမ်ားပါရွိေသာ ေလကို ေရရွည္ရွဴမိပါကလည္း အဆုတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ေက်ာက္မီးေသြးတူးသည့္ မီးေသြးမိုင္းတြင္ လုပ္ကိုင္သူ
တို႔တြင္ အဆုတ္ကင္ဆာအျဖစ္မ်ားသည္။ စီလီကြန္ဓာတ္ပါသည့္ သဲမ်ားကို ကိုင္တြယ္
အလုပ္လုပ္ေနရသူမ်ားသည္လည္း အဆုတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ မီးခံေက်ာက္ျပား ထုတ္လုပ္ရာတြင္ လုပ္ကိုင္သည့္ အလုပ္သမားမ်ားသည္ ေက်ာက္ဂြမ္းမႈန္႔ (asbestos)
ေၾကာင့္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္သည္ကို သုေတသနျပဳလုပ္ သိရွိထားၿပီးျဖစ္သည္။

ေရာဂါရွာေဖြျခင္း
------------------

       အဆုတ္ကင္ဆာေရာဂါဟု သံသယျဖစ္ပါက ရင္ဘတ္ဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း (Chest X –rays) ျပဳလုပ္ျခင္းျဖင့္ သိႏိုင္သည္။ ပို၍ အႏုစိတ္သိရွိရန္ CT Scan ႐ိုက္ႏိုင္သည္။ ထို႔အျပင္ bronchoscopy ျပဳလုပ္ႏိုင္သည္။ ယင္းမွာ ပါးလႊာေပ်ာ့ေျပာင္းသည့္ မွန္ေျပာင္း
ကို ေလျပြန္တစ္ေလ်ာက္သြင္းၿပီး အဆုတ္ကို ၾကည့္ျခင္းျဖစ္သည္။အသားစနမူနာယူျခင္း
(biopsy) ကို တစ္ပါတည္းျပဳလုပ္ႏိုင္ပါသည္။ Molecular diagnosis ေခၚ အလံုးအက်ိတ္
ရွိေၾကာင္း ညႊန္ျပသည့္ tumour marker ေခၚ ပစၥည္းမ်ားအား စစ္ေဆးႏိုင္သည္။

ကုသျခင္း
-----------

        အဆုတ္ကင္ဆာ အက်ိတ္အတြင္း ေတြ႔ရွိရသည့္ ဆဲလ္မ်ားေပၚမူတည္၍ ကုသ
သည္။ ပ်ံ႔ႏွံ႔မႈမရွိသည့္ ကင္ဆာမ်ိဳးမ်ားအတြက္ ခြဲစိတ္ကုသ၍ ဖယ္ထုတ္ႏိုင္သည္။သို႔ေသာ္
အားလံုးသည္ ခြဲစိတ္ကုသမႈခံယူရန္ မသင့္ေလ်ာ္ေခ်။ ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ၇ွိလာပါ
က ခြဲစိတ္ကုသ၍ မရႏိုင္ေခ်။ ေဆး၀ါးျဖင့္ ကုသျခင္း၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္းတို႔ကို
အသံုးျပဳရသည္။

ကာကြယ္ေရး
--------------

        အဆုတ္ကင္ဆာကို အျခားကင္ဆာမ်ားထက္ အလြယ္တကူ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိုင္
သည္။ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ အမ်ားစုသည္ ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ရာ
ေဆးလိပ္ေသာက္ျခင္းကို ေရွာင္ၾကဥ္ရန္လိုအပ္သည္။ ေဆးလိပ္မေသာက္ျခင္းျဖင့္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ ေလ်ာ့က်သြားသည္ကို ေလ့လာသုေတသနျပဳမႈမ်ားအရ ေတြ႔ရွိရ
ၿပီးျဖစ္သည္။ အသက္ ၁၈ ႏွစ္အရြယ္မွ စေသာက္ေသာ ယခု အသက္ ၄၀ အရြယ္ရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ေဆးလိပ္ကို ခ်က္ခ်င္းျဖတ္လိုက္ပါက ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခ တစ္၀က္
ေလ်ာ့က်သြားသည္။  ေက်ာက္ဂြမ္းမႈန္႔၊ ေက်ာက္မီးေသြးမႈန္႔၊ စီလီကြန္ပါသည့္ သဲမႈန္႔တို႕
ေၾကာင့္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ရာ ယင္းတို႔ကို အသံုးျပဳေသာ စက္ရံု၊ အလုပ္ရံုမ်ားတြင္
အကာအကြယ္၀တ္စံုမ်ား ၀တ္လ်က္ ဂရုျပဳလုပ္ေဆာင္ၾကရမည္ ျဖစ္သည္။

Ref:
ေဒါက္တာေအာင္သန္း
( အျဖစ္မ်ားေသာ ကင္ဆာေရာဂါမ်ားစာအုပ္မွေကာက္ႏႈတ္ထားပါသည္။ )

Healthcare.com.mm

မွတ္ခ်က္။   ။ ဤေဆာင္းပါးႏွင့္ပက္သက္၍ဆက္စပ္ျပီး ထပ္မံသိရွိလိုပါက comment
(သို႕မဟုတ္) message box ထဲတြင္ ၀င္ေရာက္ေမးျမန္းႏိုင္ပါသည္။

Aung Myint Myat (09256480246)